Omówienia utworów

II Trio smyczkowe, 1959.

II Trio smyczkowe, cz. I

II Trio smyczkowe, cz. I. Krzysztof Bruczkowski - skrzypce, Artur Paciorkiewicz – altówka, Wojciech Walasek - wiolonczela, 1987.

IITrio smyczkowe, cz. II

II Trio smyczkowe, cz. II. Krzysztof Bruczkowski - skrzypce, Artur Paciorkiewicz – altówka, Wojciech Walasek - wiolonczela, 1987.

II Trio smyczkowe

Powstałe w 1957 II Trio smyczkowe jest utworem w pełni dodekafonicznym. Palester bardzo konsekwentnie posługuje się tu serią, choć jednocześnie zachowuje ciągle klasyczne ramy  formalne. W zachowanym komentarzu samego kompozytora czytamy: 

Utwór wykorzystuje serię dwunastodźwiękową i jest zupełnie atematyczny. Tam, gdzie okazjonalnie pojawia się repryza albo forma trzyczęściowa, zawsze mamy do czynienia z odwróceniem, formą lustrzaną lub rakiem zasadniczej serii. Pierwsza część posiada swobodny przebieg, ograniczając się do interwałów znajdujących się w serii. Druga część zaczyna się od jednoczesnego przedstawienia serii, jej odwrócenia i postaci wstecznej, i dalej rozwija się cały czas w formie kanonu. Trzecia część ma wprawdzie formę trzyczęściową z wyraźnie zarysowanym triem, ale w repryzie pojawia się odwrócenie i lustrzane odbicie części początkowej. Krótka, bardzo przekomponowana część wolna kończy utwór. 

Warto tu dodać, że seria wykorzystana w tym triu jest tożsama z serią użytą w kameralnym Piccolo Concerto na orkiestrę, powstałym w tym samym czasie. II Trio smyczkowe należy do najbardziej hermetycznych dla słuchacza kompozycji Palestra, stanowi też nie lada wyzwanie dla wykonawców ze względu na ciągłe zmiany artykulacji, niewygodne zmiany pozycji i skomplikowaną polirytmię. Kompozytor cenił wysoko swe II Trio smyczkowe i zaliczał do swoich najlepszych dzieł. 

Prawykonanie II Tria smyczkowego miało miejsce w Paryżu, 12 listopada 1961, natomiast w Polsce pierwszego wykonania tego utworu dokonali Tomasz Tomaszewski (skrzypce), Marek Bugajski (altówka) i Andrzej Wróbel (wiolonczela) 3 marca 1977, na pierwszym koncercie po zniesieniu zapisu cenzury na nazwisko Romana Palestra w Polsce. Utwór ten został także wykonany na koncercie w Zamku Królewskim w Warszawie zorganizowanym przez Filharmonię Narodową z okazji 80. urodzin kompozytora. Trio zostało wydane przez wydawnictwo Suvini Zerboni w 1965 roku.