Stanisław Moniuszko (1819-1872)

W najcelniejszych swoich dziełach wystawił Moniuszko pomnik życiu polskiemu i temu wszystkiemu, do czego Polak z dawien dawna najbardziej był przywiązany i co najbardziej ukochał. Nie należy zapominać, że działalność Moniuszki przypada na ciężkie lata reakcji mikołajczykowskiej, na okres Powstania Styczniowego i najcięższego ucisku po-powstaniowego. Było niewątpliwie wielkim darem dla Polski i jej kultury, że znalazł się wtedy artysta, który o tym wszystkim co było dla jego rodaków najdroższe, mówił głosem wielkiego, nieprzeciętnego talentu. Nie należy zapominać, że w tych czasach straszliwego ucisku była to jedna z niewielu możliwości mówienia Polakom o Polsce – po polsku. Ale to nie wystarczało Moniuszce. Najpiękniejszym pomnikiem, najlepszym świadectwem zainteresowań społecznych muzyka polskiego pozostają owe liczne tomy Śpiewników Moniuszki – śpiewników, które obejmują około pięciuset pieśni skomponowanych przez niego do najlepszych tekstów polskich, a których celem było podtrzymanie nurtu polskości w walce z nawałą okupacji rosyjskiej i rosyjskim uciskiem. W tej dziedzinie zasługi Moniuszki są olbrzymie, a że artysta był obdarzony ogromnym talentem, nic dziwnego zatem, że – jak już zresztą mówiliśmy – wśród tych setek pieśni znajduje się wielka ilość takich, które do dziś zachowały świeżość i pełną zdolność wzruszania słuchacza.

1952